Jiddische Sprache

Dialäkt: Züritüütsch

Jiddisch (יידיש)
Verbreitig:	bsunders USA, Israel, Belgie, Groossbritannie, weniger na z Argentynie, Auschtraalie, Frankrych, Kanada, Litaue, Mexiko, Moldaawie, Poole, Russland, Ukraine, Wyssrussland und i diverse andere Länder
Sprecher:	hööchschtens 1.5 Millioone (luut em Ethnologue), realistischer öppe 0.5 Millioone^[1] oder au bis gäg di 670.000^[2]
Linguistischi Klassifikation:	Indogermaanisch Germaanisch Westgermanische Sprachen Jiddisch
Offizieller Status
Amtssprooch vo:	Anerkennti Minderhäitespraach z Poole, z Rumäänie, z Schweede und i der Ukraine
Sproochchürzel
ISO 639-1	yi
ISO 639-2	yid
ISO 639-3	yid (Makrospraach) Einzelspraache, wo din sind: ydd (Oschtjiddisch; Veräinigti Staate, Belgie, Groossbritannie, Israel) yih (Weschtjiddisch; früener Tüütschland, Elsass, Schwyz, Böhme)

S hischtoorisch jiddisch Spraachgibiet: hellgrüen s Weschtjiddisch, gääl s Oschtjiddisch mit de drei Hauptdialäkt Zäntraaljiddisch («poolnischs Jiddisch»), Südoschtjiddisch («ukrainischs Jiddisch») und Nordoschtjiddisch («litauischs Jiddisch»)

*Der arbejter* (hüt säit und schrybt mer *Der arbeter*), *organ fun der Pojlischer ßozjalißtischer partej*

E kanaadischs Plakaat us em Eerschte Wältchrieg, zum Lüüt dezue z bringe, Soldaat z wäärde

Es Propandaplakaat us de Sowjetunioon *(ratn-farband):* linggs de Wääg vo Schüeler, wo i di tradizionell jüdisch Schuel *(di alte schul)* gönd – die landed imene Lädeli, imene Bätthuus und bim Völcherhass; rächts de Wääg vo Schüeler, wo i di modärn sekuläär Schuel *(di ratn-schul)* gönd – die schaffed i Fabrike, i de Landwirtschaft und pfläged d Völcherfründschaft

Jiddisch isch e weschtgermaanischi Spraach, wo uf em Früenöihoochtüütsch basiert. De Woortschatz und d Gramatik vom Jiddisch stammt zum grööschte Täil us em Tüütsch, d Spraach isch aber au vo slaawischen Yflüss präägt, und s hät vil Wöörter dine, wo us em Hebrääisch und Aramääisch äinersyts und em Poolnisch, Wyssrussisch und Ukrainisch andersyts stamed – e paar chömed sogaar us em Romaanische.

Jiddisch isch d Spraach vo den aschkenasische Jude und wird gwöndli mit hebrääische Buechschtabe gschribe. Umschrifte i di latynisch Schrift gits e paar. I däm Artikel wird äini pruucht, wo a s Tüütsch aapasset isch und au im Buech vo de Marion Aptroot und em Roland Gruschka und im Wöörterbuech vom Ronald Lötzsch voorchunt.^[3]

↑ Lea Schäfer: Yiddish. I: Oxford Research Encyclopedias / Linguistics, 2023.
↑ Eliyahu Benedict: Yiddish among Former Haredim. I: Journal of Jewish Languages 10 (2022), S. 224–266, daa uf de Syte 226.
↑ ch staat daa für de Luut [x], j für de Luut [j] (i de Verbindung lj, nj lyt äigetli e palataals /l/ resp. /n/ vor), s für de stimmhaft s-Luut [z], ß für de stimmloos [s]-Luut, sch für de stimmloos [ʃ]-Luut, sh für de stimmhaft [ʒ]-Luut, tsch für de [tʃ]-Luut, w für de [v]-Luut, z für de [ts]-Luut, aj für de Diphthong [ai], ej für de Diphthong [ɛi] und oj für de Diphthong [ɔi]. I der internazionaalen Umschrift, wo s YIVO z Nöijork uusgschaffet händ, wäärded die Luut ase gschribe: kh, y, z, s, sh, zh, tsh, v, ts, ay, ey, oy. I mängem spraachwüsseschaftliche Täggscht wird e Transliterazioon pruucht, die Luut wäärded dänn edääwääg gschribe: x, j, z, s, š, ž, č, v, c, aj, ej, oj.

[1] Lea Schäfer: Yiddish. I: Oxford Research Encyclopedias / Linguistics, 2023.

[2] Eliyahu Benedict: Yiddish among Former Haredim. I: Journal of Jewish Languages 10 (2022), S. 224–266, daa uf de Syte 226.

[3] staat daa für de Luut [x], j für de Luut [j] (i de Verbindung lj, nj lyt äigetli e palataals /l/ resp. /n/ vor), s für de stimmhaft s-Luut [z], ß für de stimmloos [s]-Luut, sch für de stimmloos [ʃ]-Luut, sh für de stimmhaft [ʒ]-Luut, tsch für de [tʃ]-Luut, w für de [v]-Luut, z für de [ts]-Luut, aj für de Diphthong [ai], ej für de Diphthong [ɛi] und oj für de Diphthong [ɔi]. I der internazionaalen Umschrift, wo s YIVO z Nöijork uusgschaffet händ, wäärded die Luut ase gschribe: kh, y, z, s, sh, zh, tsh, v, ts, ay, ey, oy. I mängem spraachwüsseschaftliche Täggscht wird e Transliterazioon pruucht, die Luut wäärded dänn edääwääg gschribe: x, j, z, s, š, ž, č, v, c, aj, ej, oj.

[1]

[2]

[3]